Freud for DUMMIES

Av Stein W. Kippersund

Det er vanskeleg ikkje å like Mark St. Germain sitt vesle kammerspel frå herresalongen som no vert spela på Nationaltheatret sin Amfiscene. Dei to durkdrevne skodespelarane Kim Haugen og Lasse Lindtner gjev ikkje sjansen frå seg til å gå inn i mannlege drøymeroller som dei to historiske superkjendisane Clive Staples Lewis og Sigmund Freud. Framsyninga er Freuds siste møte.

Og regissør Kjetil Bang-Hansen har laga ei velspelt og lettbeint framsyning som elegant tangerer 80 minutt. Utgangspunktet for skodespelet er eit fiktivt møte i London i 1939, rett etter utbrotet av andre verdskrigen. Dei to mennene er ingen ringare enn psykoanalysen sin store far Sigmund Freud og "Narnia-forfattar" Clive Staples Lewis.

Foto: Nationaltheatret, LP Lorentz. ©

Salongdrama i bruntonar: Tekstar av C:S. Lewis (Kim Haugen) og Sigmund Freud (Lasse Lindtner) vert sett i scene og får kjøt og blod på Nationaltheatret sin Amfiscene, i regi av Kjetil Bang-Hansen.

Freud har nettopp flykta frå det nazistinvaderte Austerrike saman med familien sin. Han har kreft som ikkje kan lækjast. I fiksjonen til framsyninga har han invitert Lewis heim til seg for å snakke med han. Lewis kjem, og dei to “gigantane” har ein lidenskapeleg, energisk samtale der dei brynar seg intellektuelt på kvarandre, og byter litt på å vere terapeut og pasient ved Sofaen, på å vere den veike og den sterke, i tru og vitskap. Den nykristne, kreative og gåverike optimistiske Lewis på den eine sida, rett nok med fysiske og sjelelege arr etter første verdskrigen. Den noko surmaga, stivt rasjonelle og inn til mergen ateistiske Freud på den andre sida, dødsmerka av sjukdommen.

“Trætte mænd”, kan ein kanskje seie, eller to rustne herrar, ein av dei rett nok meir rusten enn den andre, tek seg ein alvorsprat medan verda held på å gå til helvete der ute. Framsyninga sveipar også innom J.R.R. Tolkien som ein av referansane.

Foto: Nationaltheatret, LP Lorentz. ©

Med ein fot i grava: Fra venstre Lasse Lindtner som psykoanalysen sin far, Sigmund Freud, i spel mot Kim Haugen som C.S. Lewis .

Vitskapeleg omdøme
Dei to skodespelarane som gjer jobben er i alle fall to svært så fyrrige karar i sin beste alder, Kim Haugen og Lasse Lindtner. Lindtner er i godt selskap når det gjeld Freud-tolking: Sjølvaste Viggo Mortensen kledde rolla som ein noko yngre Sigmund Freud, i David Cronenberg sin film A Dangerous Method (2011). Men Lindtner gjer jobben han, og vel så det, saman med solide makker Haugen, laust, ledig og lettbeint. Og med framifrå fysisk karakterarbeid. Vi får ein samtale i minimalistisk, men effektiv regi, ein samtale som er interessant og spennande å fylgje med på, og som det er godt å vere i nærleiken av. Det vart vel av og til eit lite sakn etter eit lite kvinneleg innslag i det heile, som kunne gjeve dei to hardbalne karane ei ekstra lita utfordring: Litt meir kropp, mellom alle velmformulerte ord og setningar. For kjerna i situasjonen til gutane er at dei slit, med meininga med livet. Freud står endåtil med ein fot i grava, han er meir oppteken av korleis det går med jobben til dottera si, enn han er av sitt eige vitskapelege omdøme. Det menneskelege møtet som situasjonen byd på, i dei kvardagslege utfordringane som høg og låg alltid vil måtte slite med, har regissør Bang-Hansen godt lag med. Godord også til scenograf John-Kristian Alsaker, som skissar opp arbeidsrommet til Freud med nøktern, presis finesse.

Kjennarmine i selskapslivet
Humoristisk? Tørrvittig, men ja. Engasjerande? Jaudå, spretne ordduellar, og Freud får vel mest intellektuell styrke, spenst og djupn. Medan Lewis er den sjenerøse, musiske, med opne sansar og empatisk spontanitet. Opplysande? Tja, vi får vel tru det. Eg kjenner ikkje Freud sine verk godt nok til å seie at stykket og rolla gjev han rettferd. Men litt kjøt og blod får vi då på eit viktig kulturikon, slik at vi kan samtale litt med større kjennarmine i selskapslivet. Vi har liksom møtt han, etter dette. Det ligg kanskje ei lita kjensle i lufta av at framsyninga stadfestar stereotypane om Freud, og slik sett har preg av å vere ei hendig innføring for “dummies”. Ikkje noko gale i det, i og for seg. “Filosofi for dummies”, eller Sofies verden som den boka heiter, har som kjent gått med siger over heile verda. Og for all del: Det er spørsmåla som er viktige, sjølv om dei er enkle, eller som det vert sagt i stykket: Ting ser enkelt ut før ein undersøkjer dei.
.

Pedagogisk potensiale
Det pedagogiske er kanskje også eit stort potensiale for Freuds siste møte, som bør kunne vere godt brukandes som skuleframsyning på eit Riksteaterprogram eller i Kulturelle skulesekkar landet rundt. For, diverre, framsyninga er for dyr og for snau til å reise halvannan time med tog eller bil til Oslo for å sjå. Men er du på overnattingstur til hovudstaden, skal du arrangere kurs eller liknande, eller er på dei kantar av andre grunnar, så er formatet for denne framsyninga høveleg. Etter middag og før kveldsdrammen, stikk innom Nationaltheatret og bli oppdatert for konversasjonen over raudvinsglaset eller over kaffikoppen på lunsjrommet. Og vekkjer framsyninga interesse, utover det sterke menneskelege dramaet der og då, så går det også an å lese seg til verkeleg kunnskap. Dette treng ikkje å bli ditt siste møte med Freud.

Stein W. Kippersund

Freuds siste møte
Freud's Last Session av Mark St. Germain, urpremiere New York sommaren 2009
Omsett av Kjetil Bang-Hansen
Med: Lasse Lindtner (Sigmund Freud) og Kim Haugen (Clive Staples Lewis)
Regi: Kjetil Bang-Hansen
Scenografi og kostymer: John-Kristian Alsaker
Lysdesign: Ola Bråten
Maskør: Eva Sharp
Stad: Nationaltheatret
Lengde: Omlag 80 minutt (utan pause)
Tid: 26. september 2013

Relaterte linker:
Freuds siste møte.  Nationaltheatret
Finnes det en Gud? Av IdaLou Larsen. idalou.no 24. september 2013

FORESTILLINGSKRITIKKER